Przeszukanie pomieszczenia lub osoby przez komornika

Przeszukanie komornicze

W poprzednim artykule pisałem o przeszukaniu policyjnym, w trybie określonym w Kodeksie postępowania karnego. Artykuł dostępny >tutaj<. Nie jest ono jednak jedynym przeszukaniem które może nas spotkać. W Kodeksie postępowania cywilnego znajdują się przepisy umożliwiające komornikowi dokonanie przeszukania naszego mieszkania lub innego pomieszczenia, czy nas samych.

Niestety nie musimy być nawet dłużnikami. Wystarczy, żeby mieszkała u nas osoba, w stosunku do której zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne albo gdy akurat znajdujemy się w mieszkaniu tego, komu niespodziankę swoją osobą zrobił komornik.

Cel egzekucji

Na początek wspomnę o celu postępowania egzekucyjnego. Jest nim oczywiście zaspokojenie wierzyciela (dług podstawowy, odsetki, koszty procesu cywilnego – określone w prawomocnym orzeczeniu) oraz pokrycie kosztów postępowania egzekucyjnego.

O tym jakie czynności komornik może podjąć w czasie przeszukania stanowi przepis art. 814 Kodeksu postępowania cywilnego. Przepis ten określa również kolejność działań. 

Przeszukanie pomieszczenia

Najpierw komornik zarządza otwarcie mieszkania oraz innych pomieszczeń należących do dłużnika. Po otwarciu dokonuje przeszukania pomieszczenia. Gdy mienie znajdujące się w pomieszczeniu wystarcza, żeby osiągnąć przywołany cel postępowania egzekucyjnego dalszych czynności komornik już nie podejmie. Zasadniczo na tym etapie osoba dłużnika w sensie fizycznym jest nienaruszalna...chyba że okoliczności wskazują, że dłużnik chce wynieść cenne przedmioty które ma na sobie (np. zegarek, portfel), albo gdy próbuje opuścić miejsce egzekucji. Jeśli zatem na etapie przeszukania pomieszczenia dłużnik będzie nieruchomy niczym Czatyrdah w sonecie Mickiewicza, jego osoba przeszukana nie będzie.

Przeszukanie dłużnika

Przyjmijmy jednak, że mienie w otwartym pomieszczeniu nie zaspokoi wierzyciela i nie pokryje kosztów egzekucji. Przyjmijmy, że jako ten Czatyrdah stał spokojnie, a zatem nie był przeszukany wcześniej. W takim przypadku komornik może przeszukać odzież dłużnika, którą ten ma na sobie. Możliwość nie oznacza jednak obowiązku. 

Przeszukanie innych osób niż dłużnik

Członek rodziny dłużnika lub osoba trzecia również mogą być przeszukani. Jeśli komornik zauważy, że dłużnik oddał poszukiwane przedmioty innej osobie w celu ukrycia, może przeszukać jej odzież, torbę i inne przedmioty które ma przy sobie. Z brzmienia przepisu nie wynika jednak, by wystarczyło samo przypuszczenie komornika. Musi on takie przekazanie poszukiwanego przedmiotu naocznie stwierdzić. Co ciekawe w żadnym wypadku komornik nie może przeszukać członka rodziny dłużnika który nie ukończył 18. roku życia.

Ograniczenia w przeszukaniu odzieży z uwagi miejsce przeszukania

Ustawodawca przewidział pewne ograniczenia w przeszukiwaniu odzieży dłużnika, którą ma na sobie i rzeczy które nosi ze sobą. Jeśli przeszukanie ma nastąpić poza miejscem zamieszkania, przedsiębiorstwem lub gospodarstwem dłużnika czynność taka wymaga zgody właściwego prezesa sądu rejonowego.

Istnieje jednak wyjątek: w wypadkach niecierpiących zwłoki przeszukanie może być dokonane bez zezwolenia. Niezwłocznie po przeszukaniu czynność taką musi zatwierdzić tenże prezes sądu. Jakie przypadki są niecierpiącymi zwłoki? Otóż takie, gdy brak natychmiastowego przeszukania uniemożliwiłoby osiągnięcie celu postępowania. 

Płeć przeszukującego

Co ciekawe przeszukania odzieży może dokonać tylko osoba tej samej płci. To znacznie ogranicza możliwości działania komornika, którym w zdecydowanej większości przypadków jest mężczyzna.

Co zrobić w razie przekroczenia uprawnień?

Dokonanie przez komornika czynności przeszukania w sposób inny niż określiłem to wyżej, w tym w innej kolejności lub w stosunku do niewłaściwej osoby stanowi naruszenie przepisów postępowania.

Zgodnie z art. 767 Kodeksu postępowania cywilnego na czynności i zaniechanie komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego. Skargę może złożyć strona (wierzyciel, dłużnik) lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź tylko zagrożone. Jednak z uwagi na nieodwracalność czynności skarga może skutku nie odnieść.

Innym rozwiązaniem jest pociągnięcie komornika do odpowiedzialności z tytułu naruszenia dóbr osobistych określonych w Kodeksie cywilnym. Do dóbr osobistych należą m.in. wolność, cześć, nietykalność mieszkania. W razie naruszenia takiego dobra można żądać od osoby która dopuściła się naruszenia m.in. odszkodowania, zadośćuczynienia pieniężnego, zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Adwokat Grzegorz Sarzyński

www.adwokat-sarzynski.pl